Resultaten bekend van onderzoek naar auditsystematiek op basis van het Dialoogmodel
Regels, procedures en verantwoording waren lang dominant in onderwijsorganisaties. Maar deze cultuur van control leidt niet zozeer tot gezamenlijke nieuwe inzichten en oplossingen. Hoe kan het wel? Voor het antwoord op deze vraag ontwikkelde Stichting Kwaliteitsnetwerk mbo in 2017 een nieuwe auditvorm, gebaseerd op het Dialoogmodel. De kern van het model vormt een open gesprek. Een dialoog tussen verschillende partijen op verschillende momenten. Hoe verhouden ambities, onderwijspraktijk en onderwijsvraagstukken zich tot elkaar? Welke stappen kunnen we zetten om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren? Wat draagt bij aan eigenaarschap binnen onderwijsteams?
Een consortium van onderzoekers volgde tussen 2017 en 2021 de toepassing van deze vorm van auditen in de praktijk van acht mbo-instellingen en auditoren. Het onderzoek, door ECBO (Expertisecentrum Beroepsonderwijs), Zijlstra Center (Vrije Universiteit) en Open Universiteit in samenwerking met Stichting Kwaliteitsnetwerk MBO werd verricht met financiering van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek.
De resultaten bieden perspectief: een positieve kwaliteitscultuur helpt. En een instellingsaudit kan helpen bij het ontwikkelen van zo’n cultuur. Maar het onderzoek laat ook zien dat de route naar een ontwikkelingsgerichte aanpak een leerproces is.
Open gesprek
Met het Dialoogmodel wil de Stichting Kwaliteitsnetwerk mbo een brug slaan tussen het control- en ontwikkelperspectief. Het onderzoek laat zien dat de dialoog in audits vaak blijft steken op het niveau van verhelderen en verbreden. Zelden bereiken deelnemers het niveau van verdiepen en verheffen. Dat zijn juist de niveaus die belangrijk om de instellingsaudit een ontwikkelingsgericht karakter te geven. De omslag naar een meer ontwikkelgerichte setting vergt van auditoren andere gesprekstechnieken.
Naarmate een auditteam zich gedegen inhoudelijk voorbereidt, resulteert dat in meer diepgang. En hoe beter de analyse vooraf (thema’s vaststellen in DM), doorgaande lijn en samenhang met het Dialoogmodel wordt bewaakt (inhoudelijk en procesmatig), het team de inhoud en proces regisseert, hoe beter de instellingsaudit verloopt en hoe beter de waardering over de inhoud. Iedere fase bouwt namelijk voort op de vorige.
Impact kwaliteitscultuur
Een positieve kwaliteitscultuur helpt. Dat wil zeggen: een open, transparante, op samenwerking gerichte cultuur, met grote en actieve betrokkenheid van medewerkers en samenwerkingspartners, waar voorbeeldgedrag van de leiding richting geeft aan de gewenste ontwikkeling en men duidelijk is over het gewenste gedrag. Soft controls, zoals voorbeeldgedrag en bijvoorbeeld sanctioneerbaarheid, zijn belangrijke aanjagers voor de kwaliteitscultuur van een instelling. Staf en onderwijsteams hebben doorgaans een minder positief beeld van de kwaliteitscultuur dan CvB /Sectordirecteuren en teamleiding. Die verschillen zitten met name op het gebied van de aanspreekcultuur, het voeren van de professionele dialoog met elkaar en het kritisch reflecteren op werkzaamheden.
Andersom heeft de instellingsaudit- zo blijkt uit het onderzoek- ook een impact op de kwaliteitscultuur binnen de instellingen. De gevoerde gesprekken wakkeren de nieuwsgierigheid naar elkaars werk, bevindingen en aanpak aan; stimuleren de ontwikkeling in aanspreekcultuur en verstevigen de verbindingen tussen de geledingen binnen de instelling. Ook uit de rapportages over de instellingsaudits blijkt dat de aandacht voor de kwaliteitscultuur gaandeweg is toegenomen.
Een instellingsaudit op basis van het Dialoogmodel kan wel degelijk leiden tot een betere kwaliteit van de organisatie en van het onderwijs. Voorwaarden zijn onder andere: Zorg voor een goede voorbereiding en intake, investeer in professionalisering binnen het Kwaliteitsnetwerk mbo en van de auditteams en versterk de instellingsaudit naar inhoud en proces.
De waarde van een auditteam in de positie van onafhankelijke buitenstaander, als derde oog, als coach, blijft onverminderd van belang. Om de vragen te stellen die wellicht anders niet gesteld worden.
Ronald Stevens (r.stevens@stevens-consultancy.nl)
José Hermanussen (Jose.Hermanussen@ecbo.nl)
Meer weten?
Download ‘Met de instellingsaudit op weg naar professionele onderwijsorganisaties in het mbo’. https://ecbo.nl/onderzoekspublicatie/instellingsaudit-in-het-mbo/
