Onze workshop op de Kwaliteitsconferentie heeft een vliegende start. 25 enthousiaste mbo-professionals gaan los in een creatieve brainstorm. Kunstenaar en onderzoeker Bart van Rosmalen start een cello-improvisatie en vraagt wat deelnemers observeren en wat dat ons leert over Kwaliteit & Kennisontwikkeling. De ideeën en energie buitelen over elkaar heen. Op dat moment besluit iemand (ik zei de gek) dat het tijd is om ook bestaande kennis aan dit creatieve proces toe te voegen. Te vertellen wat we in eerdere sessies concludeerden. Direct slaat de sfeer om. Weg energie, weg creativiteit. Wat gebeurde daar? Wat leert dit ongemakkelijke moment ons over het pendelen tussen brainstormen en borgen; tussen oud en nieuw; tussen actie en reflectie? Hoe ontwikkelen we een kwaliteitscultuur met ruimte voor de improviserende mbo-professional, die tegelijk leert van de ervaring van henzelf én anderen?
De spanning tijdens de workshop na mijn poging om bestaande kennis te verbinden aan de creatieve brainstorm, herhaalt zich een half uur later. Met dezelfde groep verkennen we nieuwe manieren van werken die een appèl doen op eigenheid en samenspel. De metafoor van urban dance landt goed; het laat zien dat een kwaliteitscultuur groeit als iedereen een eigen move kan maken en we elkaar daarbij bemoedigen. Dat het spelen ruimte maakt voor nieuwe gedachten en dat we daarmee de relatie tussen de beleidsmaker en onderwijsmaker losser kunnen maken. Allerlei werkvormen en wendingen uit een kwaliteits-toolbox die Rijn IJssel met Onderwijs124 presenteert, kunnen die ingeslepen patronen en gewoontes losmaken. Jaaa, zegt iedereen!
Op dat moment besluit iemand (ik was het niet) te vragen of we het nog wel over kwaliteitsborging en kennisontwikkeling gaan hebben. Weer dat moment van onrust en spanning in de ruimte. Aha, nu valt het kwartje! Wat zich in de eerste ronde in het klein afspeelde met een creatieve brainstorm en bestaande kennis, gebeurt in de tweede ronde in het groot: als we nieuwe dingen bedenken, komt er ergens een ontmoeting met de bestaande structuur en werkelijkheid. Ik heb net ruimte gemaakt voor nieuwe ideeën en nu kom jij mij vertellen dat het speelveld al is ingekleurd? Ik heb net een cultuurinterventie bedacht en nu zeg jij dat de structuur dat niet toelaat?
Deze spannende ervaringen geven ons een paar aanwijzingen rond kennisontwikkeling en kwaliteit:
- Kennis is niet alleen cognitief en wordt ook geactiveerd door actie / improvisatie. Laten we vooral aanspraak blijven doen op handelingskennis, materiële, sociale en belichaamde kennis. Met die waaier aan kennisbronnen kunnen we recht doen aan de makende, scheppende kwaliteiten in het mbo, die sámen kennisontwikkeling vormen.
- Kennis ontstaat onderweg. In het werk ontdek je wat er nodig is, waarom het lukt of mislukt, wat volgende stappen en nieuwe verbindingen kunnen zijn. Dat daagt ons uit om onderzoekend te pendelen tussen wat we doen en hoe we ernaar kijken.
- Het helpt om echte, eigen praktijken aan boord te nemen. We hoeven geen luchtkastelen te bouwen, maar kunnen met frisse blikken naar ons werk kijken. Ook bestaande praktijken zoals audits en peer-reviews blijken vatbaar voor nieuwe vormen van omgang en kennisontwikkeling.
Deze column is gebaseerd op ervaringen bij drie bijeenkomsten van het Kwaliteitsnetwerk, waarin Pieter Baay, Bart van Rosmalen en Anouk Saleming (namens Onderwijs124) creatieve verkenningen deden rond Kennisontwikkeling & Kwaliteit. In 2023 vervolgt het Kwaliteitsnetwerk de activiteiten rond Kennisontwikkeling samen met Onderwijs124.
