“Als ik praat zie ik de ander niet, maar nu voel ik verbinding.”

TERUGBLIK AMBASSADEURSBIJEENKOMST 6 JULI 2023
VAN KWALITEITSVISIE NAAR KWALITEITSCULTUUR

Op 6 juli werkten dertig deelnemers onder begeleiding van Pieter Baay en Sabine Zwikker van netwerkorganisatie Onderwijs124 aan het thema ‘van kwaliteitsvisie naar kwaliteitscultuur’. Naast het samen werken aan de vraagstukken in de eigen praktijk werden zij meegenomen in de inspirerende casus van Rijn IJssel. Een visie op kwaliteit op papier uitwerken is één ding, maar hoe krijgt deze gestalte in de kwaliteitscultuur van de school? We doen verslag van de bijeenkomst en eindigen met aanwijzingen om te werken aan een kwaliteitscultuur.

AAN DE SLAG MET EIGEN VRAGEN

“Wat houdt jou bezig binnen jouw eigen praktijk rondom het thema van kwaliteitsvisie naar kwaliteitscultuur?” Met deze vraag werd de bijeenkomst geopend. Er werden vragen geformuleerd zoals:

“Hoe krijg je teams in gesprek over kwaliteit waarbij de noodzaak intrinsiek gevoeld wordt?”

“Hoe zorg je ervoor dat je samen werkt aan kwaliteit.”
“Hoe zorgen we voor balans tussen enerzijds eigenaarschap en regie bij de teams en anderzijds en controle d.m.v. een kwaliteitszorg systematiek?”
“Hoe krijgen we teams en collega’s zover dat zij eigenaarschap nemen over kwaliteit waarbij tijd geen issue is?”
De vragen werden beschreven op bierviltjes en voor even weggelegd op een vragentafel. Door middel van de werkvorm ‘theatrale dialoog’ werkten de deelnemers in duo’s in stilte, zonder met elkaar te spreken. Vervolgens schreef eenieder over de beleving tijdens de theatrale dialoog om aansluitend hierover in gesprek te gaan – wat gebeurde hier? Een verrassende stap was om de ervaring te verbinden met ieders oorspronkelijke vraag. Het gesprek zonder woorden bleek een antwoord te bevatten over een kwaliteitscultuur. Deelnemers vertelden dat ze door deze werkvorm verbinding ervaarden. Eén van hen verwoordde dit treffend: “Als ik praat zie ik de ander niet, maar nu voel ik verbinding.” Het delen van de inzichten bracht een gevoel van herkenning en gemeenschappelijkheid. Het woord ‘ontmoeting’ werd veelvuldig genoemd. Ontmoeting als essentie om te werken aan een kwaliteitscultuur.

RIJN IJSSEL ALS INSPIRERENDE CASUS
Na de theatrale dialoog werden de deelnemers meegenomen in de casus van Rijn IJssel waarin vanuit een praktijkgerichte visie gewerkt wordt aan een kwaliteitscultuur. Vanaf 2021 is Onderwijs124 hierbij betrokken door concepten en manieren van werken te ontwikkelen samen met een groepje docenten en beleidsmedewerkers. Deze verkenningen zijn vertaald naar een visiestuk, een richtinggevende set ‘beelden van Goed Werk’ en een kist met begrippenkaarten en praktijk-interventies. Deze verkenningen worden stap voor stap gedeeld binnen de organisatie als nieuwe manieren van werken aan kwaliteit. De kist is een instrument om de visie tot leven te wekken in de praktijk.
Door middel van de praktijkwijzer ‘Terugmaken’ verdiepten de deelnemers zich in één van de acht begrippenkaarten uit de Rijn IJssel kist en koppelden deze aan hun eigen praktijkvraagstuk. De begrippenkaarten gaan over onderwerpen als; onderzoekend werken, werkplaats, gezelschapsvorming, makerschap en dialoog. Zowel de inhoud van de verschillende begrippenkaarten als de creatieve manier van werken werden als inspirerend ervaren. “Dit is het werk dat we te doen hebben! Niet alleen visiestukken schrijven, maar ervoor zorgen dat er vormen ontstaan waardoor het deelbaar wordt en anderen ermee aan de slag kunnen.” Ook werd een spanningsveld benoemd: “Hoe kunnen we teams in beweging te brengen, wanneer zij hiervoor geen tijd en mentale ruimte ervaren?” Het belang van het faciliteren van teamontwikkelruimte werd opgemerkt.

RIJN IJSSEL-ERVARINGEN UIT DE ORGANISATIE

Elisa Bruggink en Susanne Leenders deelden de successen en ook de spanningen vanuit Rijn IJssel om toe werken naar een kwaliteitscultuur. Over lijvige beleidsstukken en hoe deze te vertalen naar nieuwe manieren van werken waar teamleden graag mee aan de slag willen en eigenaarschap nemen. Elisa is teamleider binnen het Cluster Creatieve Industrie en houdt zich bezig met onderwijs- en organisatieontwikkeling. Vanuit die rol is zij betrokken bij het project dat Rijn IJssel breed is opgestart. Susanne werkt als docent en als coach on the job.

Elisa vertelde dat ze tijdens het traject veel plezier heeft gehad in het verkennen van een vraagstuk met creatieve vormen; “Samen beeld en taal ontwikkelen over wat belangrijk is, expliciteren door onderzoek en gesprek.” Ze benadrukt, vanuit haar rol als teamleider, dat het aansluiten bij de dagelijkse praktijk van belang is. “Aanhaken bij thema’s die bij de teams leven en die vervolgens met elkaar gaan laden. Welke antwoorden hebben collega’s zelf op allerlei vraagstukken die er zijn? Een thema zoals coaching krijgt betekenis als collega’s zich ermee kunnen verhouden in de praktijk.”
Susanne sloot hierop aan met haar praktijkervaring, waarbij zij workshops faciliteerde in de teams. “Door middel van creatieve werkvormen hebben we het thema loopbaancoaching verkend. Wat is voor jou de kern van loopbaancoaching? Welke beelden heb jij daarbij? Wat vind je dat je allemaal goed doet? Wat is een aandachtspunt? Waarin wil je je nog verder professionaliseren? Op basis daarvan hebben de teams het beleidsstuk vertaald naar een manifest en verwoord wat zij denken nodig te hebben”. Volgens Susanne is dit een mooi voorbeeld van Goed Werk. “Met een mix van teamleiders, stafdienst en docenten uit de teams samen kijken naar waar we met elkaar op verder willen…dat werkte!”

Volgens Elisa is het echt niet allemaal altijd fantastisch. “Het Goed Werk traject binnen Rijn IJssel werd doorkruist door een reorganisatie waardoor andere thema’s voorrang kregen. Sommige teams hebben een sterke focus op interne processen en de alledaagse praktijk. De creatieve werkvormen roepen niet bij iedereen direct enthousiasme op.” Toch ziet Elisa het samenwerken aan Goed Werk als rode draad steeds meer overal in de organisatie doorheen lopen. Allerlei kleine initiatieven ontstaan tegelijkertijd en vormen samen een vliegwiel voor een grotere beweging. De route is hierbij om het vraagstuk van het team of het individu voorop te stellen.

De belangrijkste tip die Susanne Leenders ons meegeeft is ‘DOEN’! “Door vanuit creatieve vormen te werken voelt iedereen zich gehoord. Dat is echt anders dan bij een vergadering waarbij meerstemmigheid helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Er ontstaat iets dat betekenisvol is voor eenieder”.

AANWIJZINGEN OM TE WERKEN AAN EEN KWALITEITSCULTUUR

In gesprek met de deelnemers kwamen we met elkaar tot de volgende aanwijzingen:

1. Creëer en faciliteer ontmoetingen. Ontmoeten is de essentie voor het werken aan een kwaliteitscultuur. Niet alleen vanuit de betekenis van in contact treden/ verbinden maar ook vanuit on-moeten, even uit de taak- en resultaatgerichtheid en het ‘moeten’
2. Zet creatieve werkvormen in die uitnodigen tot delen.
3. Faciliteer teamontwikkelruimte, creëren van ruimte (tijd en mentaal) om met teams aan de slag te gaan.
4. Ontwikkel samen taal en beeld over wat je als team belangrijk vindt ten aanzien van een vraagstuk.
5. Haak aan bij hetgeen in de teams leeft. Laat het vraagstuk van het team en het individu uitgangspunt zijn.
6. Vier de kleine stapjes die gemaakt worden. Deze kunnen een vliegwiel zijn voor een grotere beweging.
7. Doen! Niet alleen met elkaar in gesprek gaan maar vanuit creatieve vormen met elkaar aan de slag en gaan maken.

REFLECTIE DOOR DEELNEMERS

Tot slot nog twee waardevolle inzichten van deelnemers:

• In de huidige veranderingen in het onderwijs naar ontwikkelingsgericht, geflexibiliseerd en ontwikkelingsgericht onderwijs zie ik een parallelle ontwikkeling met de wijze waarop leren en ontwikkelen in organisaties vorm te geven. De ontwikkeling van de rol van de kwaliteitsmedewerker wordt hiermee ook, net zoals de veranderende rol van de docent, steeds meer luisterend, context-specifiek, coachend, aansluitend bij de individuele- of team leervragen, ontwikkelingsgericht. Van aanbodgericht en sturend naar vragend
• Als sector zijn we toe aan meer persoonlijke, muzische manieren van kwaliteitsontwikkeling. Het mbo heeft de basis op orde en daarmee is er ruimte voor kwaliteit vanuit betekenisgeving in plaats vanuit landelijk vastgestelde kaders. Dat vergt in interactie met de Inspectie nog het nodige, maar we zijn er aan toe!

Auteurs: Sabine Zwikker & Pieter Baay (Onderwijs124)

Nieuws overzicht